André Coilliot heeft meer dan een halve eeuw lang ‘souvenirs’ verzameld – van minuscule prullaria tot ruimtevullende voorwerpen – uit beide wereldoorlogen. Voertuigen, uniformen, boeken… Deze oud-spoorwegbeambte uit Beaurains blijft een van de belangrijkste figuren uit ‘de plaatselijke geschiedenis van de twee wereldoorlogen’, ondanks het feit dat hij een groot deel van zijn verzameling verkocht heeft aan Avril Williams, een Engelse die een museum bij haar tearoom in Auchonvillers in de Somme geopend heeft. André weet alles over de ‘donkere dagen van mei 1940 in Arras’ en ‘Beaurains van 1914 tot 1917 in de vuurlinie’. Ook de aanwezigheid van de Chinese arbeiders in de Pas-de-Calais tijdens de Eerste Wereldoorlog kan hem reuze boeien.
« Ik heb graven met ideogrammen gezien op de begraafplaats van Ayette en ik vroeg me af waarom die zich daar bevonden’. Een vraag die lang onbeantwoord blijft, aan het lot van de koelies in de Pas-de-Calais is nauwelijks aandacht geschonken. Draken, rotjes, lange vlechten, tegenwoordig liggen de zaken anders. Er komt beweging in: er is zelfs in 2008 een driedaagse internationale conferentie gehouden over het onderwerp… in China, in Weihai om exact te zijn, in de provincie Shandong (in het noordoosten van het land). Uit dit gebied kwamen de meeste van de 95.000 Chinezen die van 1917 tot 1920 werkten voor het Britse leger. ‘Slechts’ 44.000 landarbeiders maakten de grote reis voor het Franse leger (de baai van Kanton was een Frans tussengebied).
André Coilliot haalt zijn Chinese dossier tevoorschijn en valt op de fotokopie van een kaart met de talloze kampen – en begraafplaatsen – van het Chinese Labour Corps: Arques, Audruicq, Berguette, Boulogne, Calais, Dannes-Camiers, Érin, Étaples, Hardelot, Houdain, Moulle, Ruminghem, Saint-Omer, Seninghem, Tournehem, Wimereux… en daarmee is het rijtje niet af. Het kamp van Bouvigny-Boyeffles is teruggevonden en bestudeerd door Serge Thomas en zijn leerlingen van de school van Sains-en-Gohelle. De ervaringsverhalen stroomden binnen! Het sloeg veel mensen met grote verbazing. Er leefden honderden Chinezen in Gohelle, in de Ternois. André Coilliot herinnert dat ‘ze in Érin tanks repareerden.’ Een enorme fabriek. Het Tankmuseum van Bovington in Engeland heeft foto’s van Chinese arbeiders (51e, 69e en 90e compagnieën) van de Tank Central Workshops in het dal van de Ternoise, in Érin en later in Teneur… (Download de pdf om meer te lezen)
